कॅथर्स- ख्रिश्चन धर्मातील सुधारणावादी चर्चविरोधी पंथ
कॅथर्स हा ख्रिश्चन धर्मातील सुधारणा करणारा पण चर्चविरोधी पंथ होता. त्यांनी देवाच्या चांगल्या आणि वाईट अशा दोन शक्तींवर विश्वास ठेवला आणि साधेपणाचा मार्ग स्वीकारला. पण त्यांच्या या विचारांना त्या काळातील कॅथलिक सत्तेने सहन केले नाही. परिणामी धर्मयुद्ध, चौकशा आणि जाळपोळीतून त्यांचा संपूर्ण नाश झाला.
.
१२व्या ते १३व्या शतकात युरोपात कॅथर्स नावाचा एक धार्मिक पंथ उदयास आला. त्यांनी त्या काळातील कॅथलिक चर्चच्या शिकवणींवर व आचरणावर प्रश्न उपस्थित केले. त्यांचे मत होते की चर्च खऱ्या ख्रिस्ती आदर्शांपासून दूर गेले आहे आणि भोगविलासात बुडाले आहे. त्यांनी गरिबी, साधेपणा आणि आत्मशुद्धतेवर भर दिला.
.
कॅथर्सचे प्रमुख मत “दोन देवांचे तत्त्वज्ञान” होते. त्यांच्या मते एक चांगला देव होता जो आध्यात्मिक जगाचा निर्माता होता आणि दुसरा वाईट देव होता ज्याने भौतिक जग निर्माण केले. त्यामुळे ते संपत्ती, मांसाहार, लैंगिक संबंध आणि विलासी जीवनाचा विरोध करीत. चर्चने हे विचार धर्मद्रोही ठरवले.
.
कॅथर्सकडे फक्त एकच संस्कार होता- Consolamentum म्हणजे आत्मशुद्धीचा “अग्नी-बाप्तिस्मा”. त्यांनी पाण्याने बाप्तिस्मा नाकारला आणि आत्मिक ज्वाळांनी शुद्ध होणे हा खरा बाप्तिस्मा मानला.
.
१२व्या शतकात दक्षिण फ्रान्समध्ये त्यांच्या विचारांचा प्रभाव वाढू लागला. अनेक राजघराण्यातील लोक, सरदार आणि सामान्य जनता त्यांच्या बाजूला आली. यामुळे कॅथलिक चर्च आणि पोप यांना मोठा धोका वाटू लागला. १२०८ मध्ये पोपच्या दूताची हत्या झाल्याने पोप इनोसंट तिसऱ्याने “अल्बिजेन्शियन क्रूसेड” नावाचे धार्मिक युद्ध जाहीर केले (१२०९). यात हजारो कॅथर्स ठार झाले, काहींना जाळण्यात आले.
.
यानंतर Inquisition नावाची चौकशी प्रणाली स्थापन झाली. यामध्ये धर्मविरोधकांना शोधून शिक्षा देणे हे काम होते. १२३० नंतर पोप ग्रेगरी नवव्या यांनी ही प्रक्रिया औपचारिक केली. डॉमिनिकन मोन्क्स यासाठी प्रसिद्ध होते. चौकशीदरम्यान अनेकांना तुरुंगात टाकण्यात आले, मालमत्ता जप्त करण्यात आली, आणि अनेकांना जिवंत जाळण्यात आले.
.
कॅथर्सचे पुन्हा संघटन करण्याचा प्रयत्न पिएर ऑथिये आणि त्याच्या भावाने १४ व्या शतकाच्या सुरुवातीला केला. त्यांनी फ्रान्समध्ये पुन्हा प्रचार सुरू केला, पण शेवटी त्यांना पकडून १३१० मध्ये जाळण्यात आले. त्याच्याच अनुयायांपैकी गिलॉम बेलीबास्ते हा शेवटचा “कॅथर मास्टर” होता. त्यालाही १३२१ मध्ये जिवंत जाळण्यात आले. त्यामुळे कॅथर धर्म पूर्णपणे नष्ट झाला.
.
कॅथर्सचा आणखी एक महत्त्वाचा विश्वास म्हणजे त्यांनी येशू ख्रिस्ताचे देहधारण /incarnation नाकारले. त्यांच्या मते ख्रिस्त फक्त आत्मिक स्वरूपात पृथ्वीवर आला, त्याने खऱ्या शरीरात जन्म घेतला नाही आणि क्रॉसवर मरण पावला नाही. १३व्या ते १४व्या शतकात हजारो कॅथर्स जाळले गेले, पण त्यांचे विचार भौतिकतेविरहित श्रद्धा, समानता आणि सत्यासाठीचा संघर्ष, पुढील काळातही जिवंत राहिले.
