जातीविरहित समाज निर्मितीसाठी

जगात जात फक्त भारतातच आहे, आणि भारतातील राजकारण, समाजकारण व अर्थकारण त्यावर आधारित आहे। समाजात जाती खोलवर रुजल्या व भिनल्या असल्या तरीही योग्य प्रयत्न केल्यास जातीविरहित समाज निर्माण करणे निश्चितच शक्य आहे. याचा उहापोह या लेखात पुढे केला आहे.

न्यूटनच्या शोधांवर पुराणपंथी शिक्षणमंत्र्यांचा हातोडा!

अलीकडे शिक्षणमंत्री हे जोकरगिरी सुद्धा करतात असे दिसून येत आहे. अलीकडेच राजस्थानचे शिक्षण मंत्री वासुदेव देवनानी यांनी असेच एक विधान करून वाहवा मिळवण्याचा प्रयत्न केला आहे. जयपूर येथील राजस्थान विद्यापीठाच्या स्थापना दिवसाच्या निमित्त ८ जानेवारी २०१८ रोजी केलेल्या भाषणात ते म्हणाले, “गुरुत्वाकर्षणाच्या सिद्धांताचा शोध न्यूटनच्या हजार वर्षे आधी वराहमिहीर या भारतीय शास्त्रज्ञाने लावला. त्यामुळे अभ्यासक्रमात न्यूटनच्या जागी ब्रह्मगुप्ताचे नाव लिहायला पाहिजे.” वृत्तपत्रांनी त्यांचे हे म्हणणे “वादग्रस्त विधान” म्हणून प्रकाशित केले, यातच त्यांच्या विधानाचा फोलपणा दिसून आला.

जोतीराव-सावित्रीमाई यांचा गृहत्याग

गोविंदरावांचे जोतीराव व सावित्रीमाईवर मनापासून प्रेम होते. गुणाचा मुलगा व गुणसंपन्न सून मिळाल्याचा त्यांना अभिमान होता. परंतु जोतीराव व सावित्रीमाई यांच्या सामाजिक परिवर्तनाच्या कार्यामुळे सनातनी धर्ममार्तंड आणि काही स्वकीय यांनी गोविंदरावांच्या मनात दहशत निर्माण करण्याचे उपद्व्याप चालविले होते.

भारतीयांचे पहिलेच शिक्षक प्रशिक्षण केंद्र

पुणे विद्यापीठाला सावित्रीबाई फुले यांचे नाव 

जोतीराव व सावित्रीमाई यांनी पुणे परिसरात कमीत कमी १८ शाळा काढल्या होत्या. या सर्व शाळांचे संचालन करण्याची जबाबदारी सावित्रीमाई यांच्यावर होती. ती त्यांनी लीलया पार पाडली. इतक्या शाळांचे संचालन करणारी इतिहासातील पहिली संचालिका म्हणून सावित्रीमाई यांचेच नाव घ्यावे लागते. एकापाठोपाठ शाळा काढल्यामुळे तेथे शिकवायला शिक्षक मिळत नव्हते. अशा शाळांमध्ये शिकवण्यासाठी सहसा उच्च वर्णीय शिक्षक तयार होत नसत.

जोतीराव व सावित्रीबाई यांना आदर्श शिक्षक पुरस्कार

फुले दांपत्याच्या शाळांमध्ये लेखन, वाचन, गणित, व्याकरण, कथाकथन, शारीरिक शिक्षण इत्यादी विषय शिकवले जात. तत्कालीन शिक्षणमंडळाचे अध्यक्ष जॉन वॉर्डन यांनी सुद्धा या शाळांची प्रशंसा केली होती. शाळांसोबतच तरुण विवाहित स्त्रियांचा प्रशिक्षण वर्गही चालवला जायचा असे त्यांनी जाहीर व्याख्यानात सांगितले होते. 

‘सावित्रीमाई फुले यांचे प्रचंड कार्य’ या पुस्तकाचे प्रास्ताविक

महात्मा जोतीराव फुले व क्रांतिज्योती सावित्रीमाई फुले यांचे कार्य पूर्णपणे एकजिनसी व अभिन्न आहे. हे दोन्ही महामानव क्रांतिकारी, अत्त्युच्च व श्रेष्ठतम होते. म्हणूनच आदराने जोती-सावित्री असा उल्लेख करण्यात येतो. भारतीय व जगाच्या इतिहासात त्यांचे स्थान अढळ व अद्वितीय असे आहे. परंतु ज्यांनी अखिल समाजाच्या भल्यासाठी अपरिमित हाल सोसले, ज्यांच्या त्यागाची व कष्टाची फळे आपण आज हक्काने खातो... त्या जोती-सावित्री यांच्याविषयी लोकांना पुरेशी माहितीसुद्धा नाही असे दु:खद चित्र दिसून येते.

इतिहासातील पहिल्या सर्वात मोठ्या धम्मदीक्षा सोहळ्याची साक्षीदार “पौष पौर्णिमा”

भारतात व जगात पौष पौर्णिमा हा एक महत्त्वाचा सण व उत्सव म्हणून पाळला जातो. या दिवशी मगध गणराज्याचे राजे बिम्बिसार यांनी त्यांच्या प्रजेसह घेतलेली धम्मदीक्षा, तथागत बुद्धाची श्रीलंकेला भेट इत्यादी गोष्टी प्रसिद्ध आहेत. या दिवसाची सविस्तर माहिती पुढीलप्रमाणे...

शैक्षणिक

या विभागात शैक्षणिक विषयांवर लेख दिले जातील.

पहिल्या शाळेचे महाकठीण ऐतिहासिक कार्य

(सावित्रीमाई फुले यांचे प्रचंड कार्य: लेख-८)

=====================

मुलींसाठी शाळा काढणे हे त्यावेळी अत्यंत कठीण किवां अशक्यप्राय कार्य होते. स्त्रियांच्या शिक्षणाविषयी समाजात अनेक गैरसमज व अंधश्रद्धा पसरवल्या गेल्या होत्या. त्यामुळे त्या काळी मुलींसाठी शाळा काढणे हे अत्यंत कठीण काम होते. परंतु जोतीराव व सावित्रींमाईनी ते काम मोठ्या कौशल्याने व धैर्याने तडीस नेले होते.

सावित्रीमाईंचे शिक्षण

(सावित्रीमाई फुले यांचे प्रचंड कार्य: लेख-७)

==========================

सावित्रीबाईंना शिक्षणाची ओढ लहानपणापासूनच होती. लग्न होउन सासरी आल्यावर जोतीराव, सगुणाबाई इत्यादींच्या मुळे त्यांनी शिक्षणात भरारी घेतली. तसेच जन्मभर त्यांनी आपले शिक्षणाचे कार्य सतत सुरूच ठेवले होते.