नको तिथे बडबडणारा कासव. ( जातक कथा - कच्छपा जातक यातून जगभर पसरलेली कथा )


एका घनदाट जंगलात एक शांत सरोवर होते. त्या शांत सरोवरात एक कासव राहत होते. त्या सरोवरात दोन हंस देखील राहत होते. हंस आणि कासव यांची चांगली मैत्री झाली. हंस कासवाला वेगवेगळ्या कथा सांगून त्याचे मनोरंजन करत असत.

एक वर्षी दुष्काळ पडला आणि सरोवरातील पाणी हळूहळू कमी होऊ लागले. हंसाने कासवाला चिंतेने विचारले, "कासव मित्रा, सरोवरातील पाणी लवकरच पूर्णपणे सुकून जाईल. मग तू काय करणार?"

कासवालाही ही चिंता होती. त्याने विचार करून एक युक्ती शोधली. त्याने हंसाना सांगितले, "तुम्ही दोघेही तुमच्या चोचीत एक लांब काठी धरा आणि मी मध्ये ती काठी पकडून लोंबकळू शकतो. तुम्ही मला उडवून दुसऱ्या तलावात घेऊन जाऊ शकता."

हंसाना ही युक्ती पसंत आली आणि त्यांनी ती त्वरित अंमलात आणली. दोन्ही हंसानी काठी चोचीत धरून उड्डाण सुरू केले आणि कासव काठीला धरून मध्ये लोंबकळत होता.

ते उडत असताना एका गावावरून उडत जाऊ लागले. गावातील लोकांनी आकाशात हंसाना काठी धरून उडताना पाहिले आणि ते आश्चर्याने म्हणू लागले, "अरे बघा! हंस काय गोल गोल वस्तू घेऊन उडत आहेत?"

हे ऐकून कासवाला राग आला आणि त्याला हंसाना म्हणायचे होते, "हे मूर्ख लोक काय बोलत आहेत? त्यांना थोडीही समज नाही का?"

असे म्हणण्यासाठी त्याने तोंड उघडले, आणि तोंड उघडताच त्याचा पकड काठीपासून सुटला आणि तो खाली जमिनीवर आदळून मरण पावला.

=======-

बौद्ध साहित्यात कच्छपा जातक म्हणून बोलक्या कासवाविषयीची कथा आढळते. या कथेत एका कासवाची दोन हंसांशी मैत्री झाली होती. त्यांनी कासवाला हिमालयातील त्यांच्या घरी नेण्याचे वचन दिले होते. ते त्यांच्या चोचीत एक काठी धरतील आणि कासव ती तोंडात पकडेल, परंतु त्याने बोलू नये याची काळजी घेतली पाहिजे. प्रवासादरम्यान खाली असलेल्या मुलांनी त्याची चेष्टा केली आणि जेव्हा त्याने उत्तर दिले तेव्हा तो आकाशातून खाली पडून मेला.

वरील कासवाचे चित्र J.J. Grandville यांनी इ.स. १८४० साली काढलेले आहे. त्या चित्राचे वर्णन त्यांनी Français : Illustrations des fr:Fables de La Fontaine. या प्रकारे केले आहे. हे चित्र Wikimedia Commons यावर Public Domain वर उपलब्ध करून देण्यात आले आहे.

जावा येथील मंदूत बौद्ध मंदिरातील "कासव आणि हंस" या कथेवरील शिल्प

मंदुत मंदिर हे इंडोनेशियाच्या मध्य जावामधील मगेलांग रीजेंसीमधील ९व्या शतकातील बौद्ध मंदिर आहे. हे मंदिर प्रोगो नदीच्या उंचावर असलेल्या टेकडीवर स्थित आहे. हे मंदिर ब्रह्मांडीय ज्ञानाचे मूर्तीस्वरूप असलेल्या बुद्ध विरोचन यांना समर्पित आहे.

हे मंदिर जातक कथांवर आधारित शिल्पकलांनी सजवले आहे. जातक कथा ज्येष्ठांच्या मागील जन्मविषयीच्या गोष्टींचा संग्रह आहे. मंदिराच्या भिंतींवर चित्रित केलेल्या सर्वात प्रसिद्ध जातक कथांपैकी एक कथा म्हणजे कासव आणि हंस यांची आहे. मंदुत मंदिर हे एक लोकप्रिय पर्यटन स्थळ आहे, तसेच बौद्धांसाठी हे एक महत्वाचे तीर्थस्थान देखील आहे. हे मंदिर प्राचीन जावानी वास्तुकलेचा एक सुंदर नमुना आहे आणि ते इंडोनेशियामधील बौद्ध धर्माच्या समृद्ध इतिहासाची आठवण करून देते.


जगातील सर्वात मोठे बौद्ध मंदिर इंडोनेशियाच्या मॅगेलांग शहरातील बोरोबुदुर मंदिर आहे. त्यातील कासवाची जातक कथा वरीलप्रमाणे चितारली आहे.

#adinama #आदिनामा #ससा-व-कासव #The-Hare-and-Tortoise #जातक-कथा #jatak-katha


या ब्लॉगवरील लोकप्रिय पोस्ट

सुप्रसिद्ध विज्ञानवादी लेखक आणि वैद्यकीय तज्ज्ञ शंतनू अभ्यंकर कालवश

इमेज
विनम्र आदरांजली   सुप्रसिद्ध विज्ञानवादी लेखक आणि वैद्यकीय तज्ज्ञ डॉ. शंतनू अभ्यंकर यांचे वयाच्या ६० व्या वर्षी गुरुवारी दि.१५ ऑगस्ट २०२४ रोजी निधन झाले. शंतनू अभ्यंकर यांना फुफ्फुसाच्या कर्करोगामुळे गेल्या अनेक महिन्यांपासून त्यांच्यावर पुण्यातील दीनानाथ मंगेशकर रुग्णायलात उपचार सुरू होते. त्यांच्या जाण्याने साहित्य, समाजसेवा, वैद्यकीय आणि कला क्षेत्रात मोठी पोकळी निर्माण झाली आहे. शास्त्रज्ञ आजीच्या गोष्टी,आधुनिक वैद्यकीची शोधगाथा, अशी विविध विषयांवरील खालील पुस्तके प्रकाशित झाली आहेत. त्यांच्यामागे वडील डॉ. शरद अभ्यंकर, आई मीराताई, एक भाऊ, पत्नी डॉ. रूपाली, मुलगा डॉ. मोहित, विवाहित मुलगी डॉ. अनन्या, नात असा परिवार आहे. त्यांच्या पत्नी रुपाली या डोळ्यांच्या डॉक्टर आहेत. त्यांचा मुलगा मोहित नि मुलगी अनन्या दोघे वैद्यकीय क्षेत्रात कार्यरत आहेत. + वरील व्हिडिओ Against All Odds: The Journey of Dr. Shantanu Abhyankar I Smiling Through Adversity हा - Davprabha Films & Productions या चैनेल वरील आहे. शंतनू अभ्यंकर यांचा जन्म १४ एप्रिल १९६४ रोजी झाला. त्यांनी पुण्यातील बैरामजी जीजीभ...
Read more »

पर्यावरण (Environment) आणि पारिस्थितिकी (Ecology)

इमेज
Pixhere आजच्या काळात पर्यावरणीय समस्यांमुळे पर्यावरण आणि पारिस्थितिकी या दोन संकल्पनांबद्दल जागरूकता वाढली आहे. आपण जेव्हा पर्यावरणाबद्दल बोलतो, तेव्हा आपण प्रत्यक्षात पारिस्थितिकीय संतुलन बिघडण्याबद्दल बोलत असतो. पर्यावरण आणि पारिस्थितिकी या दोन संकल्पनांमध्ये अनेकदा गोंधळ होतो. पण प्रत्यक्षात या दोघांमध्ये महत्त्वपूर्ण फरक आहे. पर्यावरण (Environment) ही व्यापक संकल्पना आहे. पर्यावरण हे आपल्या सभोवतालचे सर्व काही आहे. यात जैविक (सर्व सजीव) आणि अजैविक (हवा, पाणी, जमीन, सूर्यप्रकाश) घटक दोन्ही समाविष्ट आहेत. यात निसर्ग, मानवनिर्मित वातावरण, सामाजिक आणि सांस्कृतिक हे घटकही समाविष्ट असतात. पर्यावरण म्हणजे आपल्या सभोवतालची परिस्थिती, ज्यात आपण राहतो, काम करतो आणि खेळतो. पारिस्थितिकी (Ecology) ही विज्ञानाची, जीवशास्त्राची एक शाखा आहे. या शाखेत सजीवांचा एकमेकांशी तसेच सजीवांचा पर्यावरणाशी असलेला आंतरसंबंध यांचा अभ्यास आणि विश्लेषण केले जाते. पारिस्थितिकीचा अभ्यास करण्यासाठी जे मूलभूत कार्यात्मक एकक वापरले जाते, त्यास परिसंस्था (Ecosystem) असे म्हणतात. या दोन संकल्पनामध्ये दोघांमध्ये महत्वाचा...
Read more »

न्यूटनच्या शोधांवर पुराणपंथी शिक्षणमंत्र्यांचा हातोडा!

इमेज
( पूर्वप्रकाशित - ११ जानेवारी २०१८ ) अलीकडे शिक्षणमंत्री हे जोकरगिरी सुद्धा करतात असे दिसून येत आहे. अलीकडेच राजस्थानचे शिक्षण मंत्री वासुदेव देवनानी यांनी असेच एक विधान करून वाहवा मिळवण्याचा प्रयत्न केला आहे. जयपूर येथील राजस्थान विद्यापीठाच्या स्थापना दिवसाच्या निमित्त ८ जानेवारी २०१८ रोजी केलेल्या भाषणात ते म्हणाले, “गुरुत्वाकर्षणाच्या सिद्धांताचा शोध न्यूटनच्या हजार वर्षे आधी वराहमिहीर या भारतीय शास्त्रज्ञाने लावला. त्यामुळे अभ्यासक्रमात न्यूटनच्या जागी ब्रह्मगुप्ताचे नाव लिहायला पाहिजे.” वृत्तपत्रांनी त्यांचे हे म्हणणे “वादग्रस्त विधान” म्हणून प्रकाशित केले, यातच त्यांच्या विधानाचा फोलपणा दिसून आला. वासुदेव देवनानी यांचा हा काही पहिलाच बाष्कळपणा नव्हे. याआधी सुद्धा बेताल विधाने करून ते प्रकाशझोतात येत राहिले. बरोबर एक वर्षापूर्वी त्यांनी गायीच्या संदर्भात बेफाम विधान करून स्वतःचे हसू करून घेतले होते. गाय ही एकमेव अशी प्राणी आहे की जी प्राणवायू घेते व प्राणवायूच सोडते, असे तारे त्यांनी राजस्थानमधील हिंगोनिया गाय पुनर्वसन केंद्रातील भाषणात तोडले होते. एवढ्यावरच ते थांबले नाही तर गाय...
Read more »